اینکه افراد مبتلا به دیابت بدانند چقدر باید کربوهیدرات بخورند کمی مبهم به نظر می رسد. توصیه های سنتی و قدیمی توصیه می کنند که افراد مبتلا به دیابت ۴۵ تا ۶۰ درصد از کالری های خود را کربوهیدرات تامین کنند. (1, 2)

اما امروزه متخصصان بسیار زیادی باور دارند که افراد مبتلا به دیابت باید مقدار بسیار کمتری از توصیه های قدیمی کربوهیدرات بخورند. توصیه متخصصان چیزی حدود ۳۰ درصد است.

در ادامه بررسی می کنیم که افراد مبتلا به دیابت باید چند گرم در روز کربوهیدرات بخورند.

دیابت و پیش دیابت به چه معناست؟

گلوکز یا قند خون منبع اصلی سوخت سلول های بدن است. اگر دیابت نوع ۱ یا ۲ داشته باشید توانایی بدن در پردازش و استفاده از قند آسیب می بیند.

دیابت نوع ۱

در دیابت نوع ۱ پانکراس قادر به تولید انسولین نیست. هورمون انسولین قند را از خون جمع آوری کرده و به سلول ها می برد. به همین خاطر افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ انسولین تزریق می کنند.

دیابت نوع ۱، بیماری خود ایمنی می باشد که بدن به سلول های تولید کننده انسولین تولید می کند که سلول های بتا نامیده می شوند. این بیماری معمولا در دوران بچگی و نوجوانی تشخیص داده می شود اما ممکن است دیرتر هم دیده شود.  (3)

دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲ بیشتر رایج است و چیزی حدود ۹۰ درصد افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند. دیابت نوع هم می تواند در بزرگسالان و کودکان پیشرفت پیدا کند. معمولا دیابت نوع ۲ در بچه ها کمتر اتفاق می افتد و بزرگسالان چاق و دارای اضافه وزن به این بیماری مبتلا می شوند.

در دیابت نوع ۲ پانکراس قادر نیست که به میزان کافی انسولین ترشح کند یا سلول های بدن نسبت به اثرات انسولین مقاوم شده اند. به همین خاطر مقدار بالایی از قند در جریان خون باقی می ماند.

در طول زمان سلول های بتا در اثر ترشح بیشتر و بیشتر انسولین به منظور پایین آوردن قند خون تحلیل می روند. همچنین می توانند بر اثر سطح بالای قند در خون آسیب ببینند.  (4)

دیابت با سطح بالای قند خون ناشتا یا سطح بالای نشانه HbA1c تشخیص داده می شود. نشانه HbA1c بازتابی از کنترل قند خون در طی ۲ تا ۳ ماه است.  (5)

پیش دیابت

قبل از اینکه دیابت نوع ۲ اتفاق رخ بدهد سطح قند خون بالا می رود اما آنقدری نیست که دیابت نوع ۲ تشخیص داده شود. این وضعیت را پیش دیابت می نامند. در پیش دیابت قند خون چیزی بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ است یا سطح HbA1c ۵.۷ تا ۶.۴ درصد است. (5)

در حالی که تمام افراد پیش دیابتی مبتلا به دیابت نوع ۲ نمی شوند اما تخمین زده می شود که چیزی حدود ۷۰ درصد افراد در نهایت به این بیماری مبتلا می شوند.  (6)

علاوه بر این اگر افراد پیش دیابتی به دیابت هم مبتلا نشوند باز هم خطر بیماری های مرتبط با قند خون بالا مانند مشکلات کلیوی، بیماری قلبی و دیگر بیماری ها در آنها افزایش می یابد.

‌خلاصه: در دیابت نوع ۱ سلول های بتا آسیب می بینند اما دیابت نوع ۲ به خاطر تولید ناکافی یا مقاومت انسولین رخ می دهد. پیش دیابت هم فرآیندی است که در نهایت منجر به دیابت می شود.

غذا چگونه بر دیابت نوع ۲ اثر می گذارد؟

فاکتورهای بسیار زیادی مثل ورزش، استرس و بیماری بر قند خون اثر می گذارند. یکی از مهم ترین فاکتورها غذایی است که می خورید.

از بین سه درشت مغذی یعنی پروتئین، کربوهیدرات و چربی این کربوهیدرات است که بیشترین اثر را بر قند خون دارد. به این خاطر که بدن کربوهیدرات را به قند می شکند و وارد جریان خون می کند.

این مسئله در مورد تمام کربوهیدرات ها صدق می کند. چه کربوهیدرات مصرف شده مانند چیپس و کوکی ها تصفیه شده باشد و چه مانند سبزیجات و میوه ها از کربوهیدرات های سالم باشد.

اما نکته که باید در نظر گرفت این است که مواد غذایی کامل حاوی فیبر هستند. فیبر کمک می کند تا سطح قند خون بالا نرود یا مقدار آن کم باشد.

زمانی که افراد مبتلا به دیابت میزان زیادی از کربوهیدرات های قابل گوارش مصرف می کنند سطح قند خون آنها بالا می رود. مصرف بالای کربوهیدرات ها نیازمند مقدار بالای از انسولین یا داروهای دیابت برای کنترل قند خون است.

به این خاطر که افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ قادر به ترشح انسولین نیستند باید با توجه به غذایی که می خورند چند بار در روز تزریق انسولین انجام دهند. اگر افراد مبتلا به دیابت کربوهیدرات دریافتی را کمتر کنند به طور قابل ملاحظه ای نیاز کمتری به انسولین پیدا می کنند.

خلاصه: بدن کربوهیدرات ها را به قند می شکند و وارد جریان خون می کند. افراد مبتلا به دیابت که کربوهیدرات بالایی استفاده می کنند نیاز به انسولین یا داروهای کنترل کننده قند خون دارند تا از افزایش بیش از حد قند خون جلوگیری کنند.

میزان محدودیت کربوهیدرات برای افراد دیابتی

مطالعات بسیار زیادی تایید کرده اند که افراد مبتلا به دیابت باید کربوهیدرات کمتری استفاده کنند.

رژیم با کربوهیدرات بسیار پایین مانند رژیم کتوژنیک

رژیم های با کربوهیدرات پایین مثل کتوژنیک بدن را وارد فازی به نام کتوسیس می کنند. در فاز کتوسیس بدن از کتون و چربی به جای چربی به عنوان منبع اصلی سوخت بدن استفاده می کند.

برای ورود به فاز کتوسیس باید روزانه کمتر از ۵۰ گرم کربوهیدرات یا کربوهیدرات قابل جذب (گرم های فیبر کربوهیدرات غیر قابل جذب هستند و جز کربوهیدرات حساب نمی کنیم) استفاده کرد. این میزان کربوهیدرات چیزی حدود ۱۰ درصد از یک رژیم با ۲۰۰۰ کالری است.

رژیم های با کربوهیدرات بسیار پایین مانند کتوژنیک برای افراد مبتلا به دیابت تجویز می شده است حتی قبل از اینکه در سال ۱۹۲۱ انسولین کشف شود.  (7)

چندین پژوهش نشان داده اند که مصرف ۲۰ تا ۵۰ گرم کربوهیدرات در روز به طور قابل ملاحظه ای به کاهش قند خون، پایین آوردن وزن و بهبود بیماری قلبی در افراد مبتلا به دیابت کمک می کند. (8, 9 , 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17)

همچنین باید گفت که این بهبودی ها خیلی زود اتفاق می افتند. به عنوان مثال در یک مطالعه صورت گرفته بر روی افراد چاق مبتلا به دیابت، مصرف ۲۱ گرم کربوهیدرات در روز به مدت ۲ هفته منجر به کاهش همزمان کالری دریافتی، پایین آمدن قند خون و افزایش ۷۵ درصدی حساسیت به انسولین شد.  (16)

در یک پژوهش ۳ ماهه افرادی که رژیم کم چرب با کالری محدود داشتند با یک گروه رژیم کم کربوهیدرات با ۵۰ گرم کربوهیدرات مقایسه شدند. گروه رژیم کم کربوهیدرات به طور میانگین ۰.۶ درصد کاهش HbA1c را به دست آورد و همچنین ۲ برابر بیشتر نسبت به گروه رژیم کم چرب وزن کم کرد. همچنین ۴۴ درصد از افراد گروه رژیم لوکارب حداقل یکی از داروهای مرتبط به دیابت را کنار گذاشتند اما تنها ۱۱ درصد از افراد گروه کم چرب توانستنند مصرف دارو را کنار بگذارند.  (17)

در واقع چندین مطالعه دیگر نشان داده اند که انسولین و دیگر داروها به خاطر بهبود کنترل قند خون یا قطع شدند یا مصرف شان محدود شد. رژیم هایی که حاوی ۲۰ تا ۵۰ گرم کربوهیدرات هستند به پایین آوردن قند خون و کاهش خطر بیماری قلبی در افراد پیش دیابتی هم کمک می کند.  (17, 18, 19)

در یک آزمایش ۱۲ هفته ای آقایان چاق مبتلا به پیش دیابت رژیم مدیترانه ای با ۳۰ گرم کربوهیدرات در روز انجام دادند. قند خون ناشتای این افراد به طور میانگین به ۹۰ mg/dl رسید که مقدار نرمال است. (19)

علاوه بر این آقایان کاهش چشمگیر ۱۴.۵ کیلوگرمی به همراه کاهش تری گلیسیرید، کلسترول و فشار خون را هم تجربه کردند. همچنین آقایان حاضر در مطالعه به خاطر کاهش قند خون، وزن و بهبود دیگر نشانه های سلامتی، نشانه های سندرم متابولیک را مشاهده نکردند.

شاید نگرانی هایی درباره مصرف پایین کربوهیدرات و افزایش مصرف پروتئین وجود داشته باشد. برخی افراد باور دارند که مصرف بالای پروتئین منجر به مشکلات کلیوی می شود اما پژوهش های اخیر نشان می دهند که رژیم کم کربوهیدرات و پر پروتئین خطر ابتلا به بیماری های کلیوی را افزایش نمی دهد.

رژیم کم کربوهیدرات

بسیاری از رژیم های کم کربوهیدرات یا همان لوکارب کربوهیدرات را ۵۰ تا ۱۰۰ گرم در روز محدود می کنند یا چیزی حدود ۲۰ درصد از کالری های روزانه را با کربوهیدرات تامین می کنند.

با وجودی که پژوهش های انجام شده درباره مصرف محدود کربوهیدرات ها در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ کم است اما همان پژوهش ها هم نشان داده اند که نتایج شگفت انگیزی به دنبال دارد.  (21, 22, 23)

در یک پژوهش افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ کربوهیدرات را به ۷۰ گرم در روز کاهش دادند. در پایان مطالعه به طور میانگین HbA1c از ۷.۷ به ۶.۴ درصد کاهش یافت. علاوه بر این سطح HbA1c تا ۴ سال در همان سطح باقی ماند.  (22)

کاهش ۱.۳ درصدی در HbA1c تغییر خیلی خوبی است که در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ رخ داد. یکی از بزرگ ترین نگرانی ها در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ هایپوگلیسمی یا افت قند خون شدید است.

در یک پژوهش ۱ ساله بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۱ که کربوهیدرات خود را به کمتر از ۹۰ گرم در روز رساندند نسبت به روز شروع پژوهش ۸۲ درصد قند خون پایین تری داشتند.  (23)

همچنین مصرف کمتر کربوهیدرات برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ هم مفید است. در یک پژوهش ۵ هفته ای آقایان مبتلا به دیابت نوع رژیم با پروتئین و فیبر بالا و ۲۰ درصد کربوهیدرات انجام دادند. در پایان به طور میانگین ۲۹ درصد قند خون افراد کاهش پیدا کرد.

رژیم های با کربوهیدرات متعادل

رژیم های با کربوهیدرات بیشتر حاوی ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم کربوهیدرات هستند یا به عبارت دیگر ۲۰ تا ۳۵ درصد از کالری ها را با کربوهیدرات تامین می کنند. چند پژوهش گزارش داده اند که افراد مبتلا به دیابت نتایج خوبی با مصرف این میزان از کربوهیدرات گرفته اند.  (27, 28)

در یک پژوهش ۱۲ ماهه ۲۵۹ نفر مبتلا به دیابت نوع رژیم مدیترانه ای با ۳۵ درصد کربوهیدرات انجام دادند. پس از پایان مطالعه طور میانگین HbA1cاز ۸.۳ به ۶.۳ رسید.

مشخص کردن مقدار مصرف کربوهیدرات

پژوهش ها نشان داده اند که میزان متفاوتی از محدود کردن کربوهیدرات ها برای کاهش قند خون موثر هستند. از آنجایی که کربوهیدرات قند خون را بالا می برد پس کاهش آنها به هر میزانی به کنترل قند خون کمک می کند.

به عنوان مثال اگر در حال حاضر ۲۵۰ گرم کربوهیدرات در روز می خورید با کاهش ۱۰۰ گرمی و مصرف ۱۵۰ گرم، قند خون به میزان بسیار کمتری بعد از وعده بالا می رود.

محدودیت شدیدتر کربوهیدرات ها یعنی مصرف ۲۰ تا ۵۰ گرم کربوهیدرات در روز باعث کسب نتایج بیشتری می شود. مصرف کربوهیدرات بسیار محدود باعث می شود تا بتوان انسولین و دیگر داروها یا قطع کرد یا کاهش داد.

بیشتر بدانید چقدر کربوهیدرات بخوریم؟

خلاصه: مطالعات نشان داده اند که مصرف محدود کربوهیدرات ها برای افراد دیابتی بسیار مفید است. مصرف کمتر کربوهیدرات ها اثر مطلوبی بر قند خون و دیگر نشانه های سلامتی می گذارد.

کدام کربوهیدرات ها را باید حذف یا محدود کرد

اگر می خواهید که رژیم با کربوهیدرات بسیار پایین مانند کتوژنیک داشته باشید باید مواد غذایی زیر را حذف یا بسیار محدود کنید. اما اگر می خواهید که رژیم کم کربوهیدرات داشته باشید می توانید به مقدار متعادل بهره ببرید.

• نان ها، مافین ها و نان بگل
• پاستا، برنج، ذرت و دیگر غلات
• سیب زمینی و سیب زمینی شیرین
• حبوبات مانند نخود، لوبیاها و عدس
• شیر و ماست شیرین شده
• اغلب میوه ها به جز توت ها
• کیک، کوکی، پای، بستنی و دیگر شیرینی ها
• میان وعده هایی مانند پاپ کرن و چیپس
• آبمیوه، سودا، آیس تی شیرین شده و دیگر نوشیدنی های شیرین شده
• آب جو

توجه داشته باشید که تمام مواد خوراکی گفته شده ناسالم نیستند. به طور مثال میوه ها و حبوبات بسیار هم مغذی هستند. اما اگر هدف شما کاهش شدید کربوهیدرات ها است و می خواهید قند خون را کنترل کنید باید به صورت محدود استفاده شوند.

خلاصه: در رژیم کم کربوهیدرات باید از مواد غذایی که حاوی کربوهیدرات زیادی هستند اجتناب کرد.

آیا رژیم کم کربوهیدرات برای افراد دیابتی بهترین انتخاب است؟

در پژوهش های بسیار زیادی نشان داده شده است که رژیم های لوکارب به پایین آوردن قند خون و بهبود دیگر نشانه های سلامتی در افراد دیابتی کمک می کند. به طور همزمان برخی از رژیم های با کربوهیدرات مشخص هم چنین اثری دارند.

به عنوان مثال چند پژوهش نشان داده اند که رژیم وگان کم چرب یا گیاه خواری منجر به بهبود کنترل قند خون شده اند.  (29, 30, 31, 32)

در پژوهش ۱۲ هفته ای افراد وگان که با خوردن برنج قهوه ای و دیگر مواد غذایی ۱۶۸ گرم کربوهیدرات (۷۲ درصد کالری ها) دریافته کرده بودند نسبت به رژیم های استاندارد که ۲۴۹ گرم کربوهیدرات دارند سطح پایین تری از HbA1c داشتند. (32)

رژیم مدیترانه ای هم به بهبود قند خون و دیگر جنبه های سلامتی مرتبط با دیابت کمک می کند.  (34 , 35)

خلاصه: برخی پژوهش ها نشان داده اند که با مصرف کربوهیدرات بالا هم می توان قند خون را مدیریت کرد اما باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.

چگونه میزان بهینه مصرف کربوهیدرات را پیدا کنیم

پژوهش ها نشان داده اند که مصرف میزان متفاوتی از کربوهیدرات می توان قند خون را کنترل کرد اما این میزان به افراد بستگی دارد. انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند که افراد دیابتی ۴۵ درصد از کالری های خود را با کربوهیدرات تامین کنند.

اما امروزه انجمن دیابت آمریکا در حال شخصی سازی کردن میزان مصرف کربوهیدرات با توجه به شرایط افراد و هدف متابولیکی است.

بهترین کاری که می توانید انجام دهید مصرف مقدار کربوهیدراتی است که بتوانید واقع بینانه برای بلند مدت آن را حفظ کنید. بنابراین پیدا کردن مقدار مناسب کربوهیدرات نیاز به آزمون و خطا دارد تا بتوان بهترین مقدار را انتخاب کرد.

به طور کل مصرف کربوهیدرات کمتر به معنای افزایش کمتر قند خون است و نیاز کمتری به داروهای دیابت و انسولین پیدا می کنید. اگر از انسولین یا داروهای کنترل قند استفاده می کند حتما قبل از مصرف کمتر کربوهیدرات با پزشک مشورت کنید.

منبع: Healthline