بهترین مواد غذایی برای افراد دارای مشکلات کلیوی

بیماری کلیوی یکی از رایج‌ترین مشکلاتی می‌باشد که ۱۰ درصد جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار داده است. (1) کلیه‌ها بسیار کوچک اما ارگانی با عملکردهای بسیار زیاد می‌باشند. کلیه‌ها مسئول فیلتر کردن ضایعات مواد غذایی‌، تنظیم ترشح هورمون‌های مربوط به فشار خون‌، تعادل جریانات در بدن‌، تولید ادرار و بسیاری دیگر از وظایف ضروری هستند. (2)

عوامل متعددی باعث آسیب دیدن این ارگان حیاتی می‌‌شوند. دیابت و فشار خون بالا رایج‌ ترین فاکتورهای ابتلا به بیماری‌ های کلیوی هستند. با این وجود چاقی‌، دخانیات‌، ژنتیک‌، جنسیت و سن نیز باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌‌های کلیوی خواهند شد. (3) قند خون کنترل نشده و فشار خون بالا باعث آسیب دیدن عروق کلیوی شده که باعث کاهش توانایی کلیه برای عملکرد در سطحی بهینه می‌شود. (4)

هنگامی که کلیه‌ها به درستی کار نکنند مواد زائد در خون ساخته می‌شوند که این مواد زائد از محصولات غذایی به دست می‌آیند. (5) بنابراین برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی مهم است که از یک رژیم به خصوص پیروی کنند.

رژیم بیماری کلیوی

محدودیت‌های خوراکی با توجه به سطح آسیب دیدگی کلی متغیر خواهد بود. به عنوان مثال افرادی که در مراحل اولیه بیماری های کلیوی قرار دارند محدودیت‌های غذایی متفاوتی نسبت به افرادی تجربه می‌کنند که دچار نارسایی مزمن کلیه هستند. (6, 7)

اگر بیماری های کلیوی دارید دکتر شما بهترین رژیم را با توجه به نیاز شما اتخاذ می کند. برای اغلب افرادی که بیماری کلیوی پیشرفته دارند بسیار مهم خواهد بود که یک تغییر رژیم مناسب کلیه دنبال کنند تا به کاهش مقدار ضایعات خون کمک کرده باشند. این رژیم معمولاً با نام رژیم کلیوی شناخته می‌‌شود. رژیم کلیوی باعث بالا رفتن عملکرد کلیه‌ها شده و در عین حال از صدمات پیشگیری می‌‌کند. (8)

در حالی که محدودیت‌های غذایی متفاوت هستند اما اغلب توصیه می‌شود افراد مبتلا به بیماری های کلیوی مواد مغذی زیر را محدود کنند:

• سدیم: سدیم در مواد خوراکی بسیار زیادی وجود دارد و بخش اصلی سازنده نمک است. کلیه‌های آسیب دیده قادر به فیلتر کردن سدیم اضافی نیستند که باعث می‌شود فشار خون بالا رود. توصیه پزشکان این است که مقدار سدیم دریافتی را به کمتر از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز برسانید. (9, 10)
• پتاسیم: پتاسیم نقش‌های حیاتی بسیار زیادی در بدن ایفا می‌کند اما آنهایی که مشکلات کلیوی دارند باید مقدار دریافت این ماده را محدود کرده تا از صدمات خطرناک فشار خون بالا در امان بمانند. در واقع توصیه می‌‌شود که کمتر از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز پتاسیم دریافت کنید. (11, 12)
• فسفر: کلیه های آسیب دیده قادر به دفع فسفر اضافی نیستند. سطح بالای فسفر به بدن آسیب می‌‌رساند بنابراین فسفر خوراکی باید در اغلب افراد بیمار کلیوی به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم در روز محدود شود.
• پروتئین: پروتئین دیگر ماده مغذی می‌باشد که افراد مبتلا به بیماری‌ های کلیوی باید آن را محدود کنند زیرا که ضایعات تولید شده از متابولیسم پروتئین قادر به پاکسازی توسط کلیه آسیب دیده نیستند. با این وجود افرادی که به نارسایی مزمن کلیه مبتلا هستند و تحت دیالیز قرار می‌گیرند به مقدار پروتئین بالاتری احتیاج دارند. (15, 16)

هر شخص مبتلا به بیماری‌ های کلیوی با فرد دیگر متفاوت است به همین خاطر باید درباره نیاز به مواد خوراکی خود باید با دکتر مشورت کنید. خوشبختانه انتخاب های سالم و خوشمزه بسیار زیادی وجود دارد که فسفر، پتاسیم و سدیم پایینی دارند.

در اینجا ۱۹ ماده غذایی که برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی بهترین هستند را آورده‌‌ایم.

۱. گل کلم

گل کلم یکی از سبزیجات مغزی می‌باشد که مواد مغذی بسیار زیادی از جمله ویتامین سی‌، ویتامین آ و ویتامین‌های گروه ب را در خود دارد. همچنین گل کلم سرشار از ترکیبات ضد التهابی مانند ایندول بوده که منبع فوق العاده از فیبر هم می‌باشد. (17)

علاوه بر این شما می‌توانید از پوره گل کلم به جای پوره سیب زمینی به عنوان جایگزینی با پتاسیم پایین در بشقاب غذایی خود استفاده کنید. یک فنجان یا ۱۲۴ گرم از گل کلم پخته شده حاوی: (18)

• سدیم: ۱۹ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۷۶ میلی گرم
• فسفر: ۴۰ میلی گرم

۲. بلوبری

بلوبری حاوی مواد مغذی زیادی بوده و یکی از بهترین منابع آنتی اکسیدانی برای مصرف است. (19) بخصوص که بلوبری حاوی آنتی اکسیدانی به نام آنتوسیانین می‌ باشد که از شما در برابر بیماری‌های قلبی‌، برخی سرطان‌ها و دیابت محافظت می‌کند. (20) 

همچنین بلوبری یک افزودنی بی‌ نظیر به رژیم افراد کلیدی می‌باشد که سدیم، فسفر و پتاسیم پایینی دارد.یک فنجان ۱۴۸ گرمی از بلوبری تازه حاوی: (21)

• سدیم: ۱.۵ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۱۴ میلی گرم
• فسفر: ۱۸ میلی گرم

۳. ماهی خاردار دریایی

ماهی خاردار دریایی پروتئین با کیفیت دارد که حاوی مقدار قابل ملاحظه ای از اسید چرب امگا ۳ است. امگا ۳ به کاهش التهاب و همچنین کاهش افسردگی‌، اضطراب و بیماری‌‌های رویکردی کمک می‌‌کند. (22, 23, 24)

در حالی که تمام ماهی‌ها فسفر بالایی دارند اما ماهی خاردار دریایی پایین ترین مقدار را نسبت به دیگر ماهی‌ها دارد. با این وجود بسیار مهم است که به منظور تحت کنترل داشتن مقدار فسفر دریافتی حجم کمی از این ماهی را مصرف کنید.

۸۵ گرم از ماهی خاردار دریایی حاوی: (25)

• سدیم: ۷۴ میلی گرم
• پتاسیم: ۲۷۹ میلی گرم
• فسفر: ۲۱۱ میلی گرم

۵. انگور قرمز

علاوه بر این که انگور قرمز طعم لذیذی دارد برای شما مواد مغذی بسیار زیادی را فراهم می‌کند. انگور قرمز سرشار از ویتامین سی و آنتی اکسیدانی به نام فلاوونوئید می‌‌باشد که تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند باعث کاهش التهاب می‌شود. (26)

علاوه بر این انگور قرمز رزوراترول بالایی داشته که از فلاونوئیدها می‌باشد و مطالعات نشان می‌دهند برای سلامت قلب مفید بوده و از شما در برابر دیابت و بیماری‌‌های رویکردی محافظت می‌ کند. (27, 28)

این میوه شیرین و دوست‌دار کلیه در هر فنجان (۷۵ گرم) حاوی: (29)

• سدیم: ۱.۵ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۱۴ میلی گرم
• فسفر: ۱۵ میلی گرم

۵. سفیده تخم مرغ

اگرچه زرده تخم مرغ مواد مغذی بسیار زیادی دارد اما حاوی فسفر بالا بوده که باعث می‌شود سفیده تخم مرغ انتخاب بهتری برای افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی باشد. سفیده تخم مرغ برای شما منبعی از پروتئین با کیفیت دوستان کلیه خواهد بود.

لازم به ذکر است که سفیده تخم مرغ انتخاب فوق العاده‌ای برای افراد تحت دیالیز می‌باشد زیرا که به مقدار بالاتری از پالاتین نیاز دارند اما همچنین باید مقدار فسفر دریافتی را هم محدود کنند.

سفیده دو عدد تخم مرغ بزرگ (۶۶ گرم) حاوی: (30)

• سدیم: ۱۱۰ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۰۸ میلی گرم
• فسفر: ۱۰ میلی گرم

۶. سیر

اغلب اوقات به افرادی که مشکلات کلیوی دارند توصیه می‌شود که مقدار سدیم موجود در رژیم غذایی خود را محدود کنند که از جمله آنها می‌‌توان نمک را نام برد. سیر جایگزین خوشمزه‌ای برای نمک بوده که علاوه بر اضافه کردن طعم برای شام مواد مغذی نیز به همراه خواهد داشت.

سیر منبع خوبی از منگنز‌، ویتامین سی و ویتامین ب ۶ بوده و همچنین حاوی ترکیبات سولفور می‌باشد که خاصیت ضد التهابی دارد. هر حبه سیر حاوی: (31)

• سدیم: ۱.۵ میلی گرم
• پتاسیم: ۳۶ میلی گرم
• فسفر: ۱۴ میلی گرم

۷. گندم سیاه

بسیاری از غلات فسفر بالایی دارند اما گندم سیاه یک استثنای سالم است. همچنین گندم سیاه بسیار موثر بوده و برای شما مقدار خوبی از ویتامین‌های گروه ب، منیزیم، آهن و فیبر را فراهم می‌ کند. همچنین این ماده غذایی بدون گلوتن بوده که باعث می شود انتخاب خوبی برای افرادی باشد که نسبت به گلوتن حساسیت دارند.

۸۴ گرم گندم سیاه پخته شده حاوی: (32)

• سدیم: ۳.۵ میلی گرم
• پتاسیم: ۷۴ میلی گرم
• فسفر: ۵۹ میلی گرم

۸.روغن زیتون

روغن زیتون یکی از سالم ترین منابع چربی بوده و فسفر ندارد و باعث می شود یک انتخاب بسیار عالی برای افراد مبتلا به بیماری های کلیوی باشد. خوشبختانه افرادی که بیماری کلیوی پیشرفته دارند و باید وزن خود را به صورت سالم حفظ کنند مواد خوراکی با کالری بالا مانند روغن زیتون مهم هستند. (33)

اکثریت چربی موجود در روغن زیتون چربی با حلقه اشباع نشده به نام اولئیک اسید می‌باشد که خاصیت ضد التهابی دارد. (34) علاوه بر این چربی‌‌های دارای حلقه اشباع نشده در دمای بالا پایداری خود را از دست نمی‌دهند به همین خاطر روغن زیتون برای پخت و پز انتخاب فوق العاده ای می‌باشد.

هر ۲۸ گرم از روغن زیتون حاوی: (35)

• سدیم: ۰.۶ میلی گرم
• پتاسیم: ۰.۳ میلی گرم
• فسفر: ۰ میلی گرم

۹. بلغور

بلغور یکی از غلات باستانی بوده که جایگزین معرکه‌ای برای دیگر غلاتی می‌باشد که فسفر و پتاسیم بالایی دارند. این غله مغزی منبع خوبی از ویتامین‌های گروه ب، منیزیم، آهن و منگنز است. همچنین بلغور منبع فوق العاده‌ای از پروتئین گیاهی بوده که سرشار از فیبر خوراکی می‌باشد.

هر نصف فنجان (۹۱ گرم) از بلغور حاوی: (36)

• سدیم: ۴.۵ میلی گرم
• پتاسیم: ۶۲ میلی گرم
• فسفر: ۳۶ میلی گرم

۱۰. کلم برگ

کلم برگ متعلق به خانواده سبزیجات چلیپایی می‌باشد که حاوی ویتامین‌‌ها، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی قدرتمند است. همچنین کلم برگ منبع فوق العاده‌ای از ویتامین کا، ویتامین سی و بسیاری از ویتامین های گروه ب نیز می‌باشد.

علاوه بر این کلم برگ برای شما فیبر غیرمحلول به دنبال دارد که به وسیله دفع راحت مدفوع باعث حفظ سلامت دستگاه گوارش می‌شود. (37) همچنین کلمه برگ پتاسیم، فسفر و سدیم پایینی دارد که

تنها یک فنجان ۷۰ گرمی از کلم برگ حاوی: (38)

• سدیم: ۱۳ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۱۹ میلی گرم
• فسفر: ۱۸ میلی گرم

۱۱. سینه مرغ بدون پوست

اگرچه برخی افرادی که مشکل کلیوی دارند باید مقدار پایینی از پروتئین دریافت کنند اما تامین مقدار کافی از پروتئین با کیفیت برای سلامتی ضروری است. سینه مرغ بدون پوست حاوی فسفر پتاسیم و سدیم پایین تری نسبت به مرغ با پوست می‌باشد.

۸۴ گرم سینه مرغ بدون پوست حاوی: (39)

• سدیم: ۶۳ میلی گرم
• پتاسیم: ۲۱۶ میلی گرم
• فسفر: ۱۹۲ میلی گرم

۱۲. فلفل دلمه ای

مقدار قابل ملاحظه‌ای از مواد مغذی و همچنین پتاسیم پایینی بر خلاف دیگر سبزیجات می‌باشد. این فلفل دلمه‌های رنگارنگ حاوی مقدار قابل ملاحظه ای از آنتی اکسیدان‌های قدرتمند ویتامین سی هستند.در حقیقت یک فلفل دلمه‌ای قرمز رنگ کوچک (۷۴ گرم) ۵۸ درصد از نیاز روزانه شما به ویتامین سی را تامین می‌‌کند.

همچنین فلفل دلمه‌ای حاوی مقدار بالایی از ویتامین آ بوده که برای تقویت سیستم ایمنی بدن افرادی که بیماری کلیوی دارند مهم است. (40)

یک فلفل دلمه ای رنگ قرمز رنگ کوچک حاوی: (41)

• سدیم: ۳ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۵۶ میلی گرم
• فسفر: ۱۹ میلی گرم

۱۳. پیاز

پیاز یک افزودنی فوق العاده و بدون سدیم برای بشقاب غذایی افراد مبتلا به نارسایی کلیه می‌باشد. کاهش مصرف نمک برای بسیاری از بیماران کار سختی است به همین خاطر باید یک جایگزین برای آن در نظر گرفت.

علاوه بر این پیاز مقدار بالای ویتامین سی‌، منگنز و ویتامین‌های گروه ب را داشته که حاوی فیبرهای پریبیوتیک می‌باشد. این فیبرها توسط باکتری‌های مفید روده تغذیه می‌شوند که به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند. (42)

یک پیاز متوسط (۷۰ گرم) حاوی: (43)

• سدیم: ۳ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۰۲ میلی گرم
• فسفر: ۲۰ میلی گرم

۱۴. آرگولا

بسیاری از سبزیجات سالم مانند اسفناج و کلم پتاسیم بالایی دارند و اضافه کردن آنها به بشقاب غذایی افراد مبتلا به نارسایی کلیه کاری سخت خواهد بود. با این حال آرگولا یکی از سبزیجات با تراکم مواد مغذی بالا می‌باشد که پتاسیم پایینی داشته و انتخاب خوبی برای تهیه سالاد است.

آرگولا منبع خوبی از ویتامین‌ها و مواد معدنی منگنز و کلسیم بوده که تمامی این‌ها برای سلامت استخوان مهم هستند. همچنین این ماده خوراکی حاوی نیترات می باشد که مطالعات نشان می‌دهند باعث پایین آمدن فشار خون شده که یک فایده مهم برای بیماران کلیوی است. (44)

یک فنجان از آرگولای خام حاوی: (45)

• سدیم: ۶ میلی گرم
• پتاسیم: ۷۴ میلی گرم
• فسفر: ۱۰ میلی گرم

۱۵. آجیل ماکادمیا

اغلب به آجیل‌ها فسفر بالایی داشته و برای افرادی که نارسایی کلیه دارند توصیه نمی‌‌شود. با این وجود آجیل ماکادمیا انتخابی لذید برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی است. این آجیل فسفر بسیار پایین تری نسبت به آجیل‌های محبوب مانند بادام زمینی و بادام دارد.

آجیل ماکادمیا حاوی چربی‌ های سالم، ویتامین‌های گروه ب‌، روی‌، منگنز‌، مس‌، آهن و منیزیم است. در ۲۸ گرم از آجیل ماکادمیا:

• سدیم: ۱.۴ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۰۳ میلی گرم
• فسفر: ۵۳ میلی گرم

۱۶. تربچه

ترب از سبزیجات ترد می‌باشد که یک افزودنی فوق العاده در رژیم افراد مبتلا به نارسایی کلیه است. به این خاطر که ترب فسفر و پتاسیم پایینی دارد و همچنین حاوی مقدار بالایی از دیگر مواد مغذی مهم می‌باشد. ترب منبع فوق‌ العاده‌‌ای از ویتامین سی بوده که مطالعات نشان می‌دهند این آنتی اکسیدان به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و آب مروارید کمک می‌کند. (47, 48)

علاوه بر این طعم تند این ماده خوراکی باعث می‌شود که یک افزودنی خوش طعم به بشقاب های با سدیم پایین باشد.

نصف فنجان (۵۸ گرم) از ترب حاوی: (49)

• سدیم: ۲۳ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۳۵ میلی گرم
• فسفر: ۱۲ میلی گرم

۱۷. شلغم

شلغم دوست‌دار کلیه بوده و جایگزین فوق العاده‌ای برای سبزیجاتی مانند سیب زمینی و کدو می‌باشد که پتاسیم بالایی دارند. این سبزیجات ریشه‌‌ای حاوی فیبر و مواد مغذی مانند ویتامین سی، ویتامین ب ۶، منگنز و کلسیم هستند.

نصف فنجان (۷۸ گرم) شلغم پخته شده حاوی: (50)

• سدیم: ۱۲.۵ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۳۸ میلی گرم
• فسفر: ۲۰ میلی گرم

۱۸. آناناس

بسیاری از میوه‌های استوایی مانند پرتقال، موز و کیوی پتاسیم بسیار بالایی دارند. خوشبختانه آناناس علاوه بر پتاسیم پایین طعم شیرینی داشته که یک جایگزین برای افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی است. علاوه بر این آناناس غنی از فیبر، ویتامین‌های گروه ب، منیزیم و بروملاین می‌باشد که یک آنزیم برای کاهش التهاب است. (51)

یک فنجان (۱۶۵ گرم) از آناناس حاوی: (52)

• سدیم: ۲ میلی گرم
• پتاسیم: ۱۸۰ میلی گرم
• فسفر: ۱۳ میلی گرم

۱۹.کرن بری

کرن بری هم برای مجاری ادراری و هم برای کلیه‌ها فوایدی به دنبال دارد. این میوه کوچک حاوی A-type proanthocyanidins می باشد که از چسبیدن باکتری‌ها به دیواره مجاری ادراری و مثانه پیشگیری کرده و بنابراین از عفونت ها جلوگیری می‌کند. (53, 54)

این مسئله برای بیماران کلیوی بسیار مفید خواهد بود زیرا که خطر عفونت‌های مجاری ادراری در آنها بیشتر است. (55)

یک فنجان از کرن بری (۱۰۰ گرم) حاوی:

• سدیم: ۲ میلی گرم
• پتاسیم: ۸۵ میلی گرم
• فسفر: ۱۳ میلی گرم

حرف پایانی

مواد غذایی دوستدار کلیه را در بالا آورده‌ایم که انتخاب های فوق العاده‌ای برای افراد مبتلا به بیماری های کلیه و نارسایی‌های کلیوی هستند. به خاطر داشته باشید که همیشه قبل از اضافه کردن این مواد خوراکی گفته شده با دکتر خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که بهترین انتخاب‌ها برای رژیم شما باشند.

محدودیت‌های خوراکی با توجه به نوع و سطح آسیب کلیوی در افراد متفاوت خواهد بود و همچنین داروهای پزشکی و درمان های دیالیز هم در این مسئله اثر می‌گذارند.

ارائه شده توسط تیم دوپامین
منبع: Healthline